In energiecoöperaties zetten bewoners zich samen in om duurzame energie lokaal op te wekken of te besparen. Naast de Lokale Energie Monitor 2022, waar we de trends en ontwikkelingen van de lokale energiebeweging in Nederland in kaart brachten, heeft Bureau 7TIEN gewerkt aan een knelpunteninventarisatie. Tegen welke knelpunten lopen energiecoöperaties aan en welke oplossingsrichtingen zijn denkbaar? Deze vragen onderzocht Bureau 7TIEN in samenwerking met klimaatstichting HIER, in opdracht van RVO.
Met een enquête verspreid onder energiecoöperaties en gesprekken met verschillende experts zijn er op een aantal vlakken knelpunten vastgesteld. Dit zijn: organisatorische en communicatieve uitdagingen, uitdagingen op financieel vlak, uitdaging in samenwerking met de gemeente, en maatschappelijke uitdagingen. In deze blog lichten we twee knelpunten uit. Wil je het hele onderzoek lezen? Kijk dan op de website van HIER opgewekt.
Een knelpunt dat vaak naar voren kwam in de enquête (106 van de 350) is een gebrek aan menskracht bij de coöperaties. Dit zit hem vooral in twee dingen: het werven en behouden van (actieve) leden, en het vinden van bestuursopvolging. Energiecoöperaties draaien vaak op de inzet van vrijwilligers. Voor elkaar met elkaar is het motto. Vaak zit de energie er aan het begin goed in, maar wanneer processen lang duren of opnieuw moeten begint vrijwilligersmoeheid een rol te spelen. Hetzelfde geldt voor het vinden van nieuwe bestuurders. Energiecoöperaties spreken maar een kleine groep potentiële bestuurders aan door de gevraagde tijdsinvestering, de grote verantwoordelijkheid en financiële omvang van projecten.
Mogelijke oplossingen zijn de oprichting van een regionaal projectbureau, waardoor de juiste kennis en expertise (tijdelijk) beschikbaar komt voor coöperaties, of het verstrekken van vergoedingen voor bepaalde functies. Daarnaast is het belangrijk dat coöperaties een bredere doelgroep weten aan te spreken. Er is onderzoek gedaan door Motivaction naar de narratieven die een nieuwe doelgroep aan kunnen spreken. Dit onderzoek is ook te vinden op de website van HIER.
Coöperaties werken op alle energiethema’s nauw samen met gemeenten. Er zijn voorbeelden van projecten waar deze samenwerking voorspoedig verloopt. De samenwerking met gemeenten en andere overheden kwam vaak naar voren uit gesprekken. Dit zit voornamelijk in het gebrek aan vertrouwen wat coöperaties ervaren in hun professionaliteit en capaciteit. Weliswaar draaien coöperaties vaak op vrijwilligers, dit zegt niet altijd iets over hun professionaliteit. Daarnaast dragen energiecoöperaties vaak bij aan gemeente doelstellingen zoals de RES en het bevorderen van burgerinitiatieven, het betrekken van inwoners bij de energietransitie en het bevorderen van de lokale economie. De gemeente heeft deze competenties hard nodig in de energietransitie. Daarnaast kunnen energiecoöperaties projecten te ontwikkelen in samenwerking met de lokale omgeving en daarbij draagvlak helpen creëren.
Wil je als gemeente een goede samenwerking borgen? Zorg dan dat je samen goede afspraken maakt over de rolverdeling, participatie, doelen en processen, en leg deze afspraken ook vast. Bekijk de samenwerking met een langetermijnperspectief. Voor een succesvolle samenwerking is een goede relatie opbouwen en behouden cruciaal. Zo kunnen energiecoöperaties een bijdrage leveren aan de duurzame en lokale energieontwikkeling in de gemeente.
Dit is een kleine greep uit de knelpunteninventarisatie. Er zijn nog meer uitdagingen op die vragen om oplossingen. Wil je meer weten over energiecoöperaties of de knelpunten die zij ervaren? Of werk je voor een gemeente en wil je weten hoe je rekening kunt houden met energiecoöperaties in je energiebeleid? Neem dan contact op met Jesse.
