Gemeenten spelen een belangrijke rol in de verduurzamingsopgave. Afgelopen maart hebben we gestemd voor de gemeenteraad. De coalitieakkoorden die naar aanleiding van deze verkiezingen zijn opgesteld bieden een mooie kans om te onderzoeken wat de ambities van gemeenten zijn. Bureau 7TIEN heeft daarom ruim 200 gemeentelijke coalitieakkoorden bestudeerd. In een vierdelige serie nemen we je mee in de duurzaamheidsplannen van de gemeenten voor de komende vier jaar. In deze derde blog gaan we in op de plannen voor klimaatmitigatie: gemeenten hebben het gevoel dat ze op de goede weg zijn en gaan vooral door op ingezette koers.
Terminologie en doelen komen steeds dichter bij elkaar
Nagenoeg alle onderzochte gemeenten hebben in het coalitieakkoord ambities opgenomen op het gebied van klimaatmitigatie. Gemeenten gebruiken echter een wirwar aan verschillende termen en jaartallen. Denk aan verminderen van CO2-uitstoot, aardgasvrij, energieneutraal of klimaatneutraal waarbij vrijwel alle jaartallen tussen 2025 en 2050 voorbijkomen. Ook wordt er veel geschoven met ambities en jaartallen, zowel op gemeentelijk niveau als op Europees en landelijk niveau. Zo zien we bijvoorbeeld in Bodegraven-Reeuwijk dat een eerdere ambitieuzere doelstelling wordt losgelaten:
“We laten de doelstelling om in 2035 klimaatneutraal te zijn los, omdat dit (financieel) niet realistisch is.”
Er zijn ook gemeenten die er juist bewust nu voor kiezen om te versnellen:
“We versnellen onze ambitie van klimaatneutraliteit in uiterlijk 2050 naar uiterlijk 2045.” (’s Hertogen Bosch)
Sommige gemeenten houden dezelfde doelstellingen aan maar willen wel concrete maatregelen versnellen, bijvoorbeeld energiebesparingsmaatregelen en ‘zon-op-dak’ (o.a. Meierijstad & Haarlem). Op Europees niveau is de doelstelling inmiddels aangescherpt tot het verminderen van CO2-uitstoot met ten minste 55% in 2030. Nederland sluit zich hierbij aan en richt zich zelfs op 60% vermindering in het landelijk beleidsprogramma. Sommige gemeenten spelen hierop in, anderen hebben hun tussentijdse doelen niet aangescherpt en houden het bij 49% vermindering in 2030, in lijn met de oude klimaatdoelen. De lijn van klimaatneutraliteit in 2050 wordt relatief gezien vaak aangehouden.
Is het genoeg?
Het schuiven met ambities en jaartallen roept de vraag op of er een concrete reden is voor het verlaten of vervroegen van de doelstelling. Hebben gemeenten de klimaatambities zo scherp in beeld dat het mogelijk is om inschattingen te maken of de doelstellingen sneller of later kunnen worden gehaald? Wij denken dat het vervroegen of verlaten van de ambitie weinig voeten in de aarde zal hebben. Het behalen van de ambities is afhankelijk van de maatregelen die worden getroffen.
Om inzichtelijk te maken of een doelstelling wel of niet haalbaar is heb je inzicht in de opgave nodig. De eerste stap van een transitieplan is het in kaart brengen van de opgave. Het is niet genoeg om slechts een doelstelling te hebben. Klimaatneutraal worden betekent dat je weet wat je huidige uitstoot is, en hoeveel minder je moet uitstoten om op nul uit te komen.
Wanneer de opgave in kaart is kan beleid worden opgesteld om de doelstelling te behalen. De veranderlogica is hier een handig model voor. Hierin zet je de opgave, en onderzoek je per thema of kennis, middelen, draagvlak en wet- en regelgeving afdoende zijn om de transitie te behalen. Zo niet, dan stel je maatregelen in om de transitie aan te wakkeren. Zo kunnen we gemeenten helpen om ambitieuze doelstellingen om te zetten in haalbare maatregelen.
Wilt u meer weten? Lees dan hier het volledige onderzoeksrapport naar coalitieakkoorden of neem contact op met Wieke Meijer.
